Dodenherdenking: de gedachten zijn gelukkig nog vrij

LEUDAL - Was de Dodenherdenking in 2025 anders dan anders? In veel opzichten niet. Het college van B&W was zoals altijd op vier verschillende plekken in Leudal vertegenwoordigd. 

Wethouder Graef was in Horn, bij de Sint Martinuskerk. Zijn collega Den Teuling voegde zich bij de herdenking in de Parochiekerk Jacobus De Meerdere in Hunsel en wethouder Van Helden gaf de acte de présence in Haelen.

Stille tocht
Burgemeester Schmalschläger was er weer bij in Heythuysen, bij het bekende Vredesmonument, op de hoek van de Eykerstokweg en de Stationstraat. De dienst die vooraf ging aan de herdenking op die plek, in de plaatselijke Sint Nicolaaskerk, is onderhand al even traditioneel. Vervolgens ging van daaruit weer de stille tocht naar het monument.

John Hölsgens

Baexem
Vanaf die plek kun je Baexem al bijna zien liggen. En daar was wel degelijk een noviteit. Een lijst met elf namen van oorlogsslachtoffers uit het dorp werd zondagochtend al onthuld op de begraafplaats van Baexem. Het gedenkteken werd opgericht door Jos Salemans, voorzitter van de plaatselijke Heemkundevereniging, op verzoek van de 82-jarige Sjra Peeters. Zeker zestig inwoners woonden de onthulling bij, waarna pastoor Patrick Lipsch het monument zegende. De Baexemse slachtoffers werden sinds 1981 al herdacht bij het monument in Heythuysen maar hebben nu, tachtig jaar na het einde van de oorlog, alsnog een plekje in hun eigen dorp.

Memorandum
En natuurlijk werd er op nog wel meer plaatsen in Leudal stilgestaan. Maar bij wie precies? Natuurlijk bij die slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog: gesneuveld, gefusilleerd, getorpedeerd, en voor alles: weggevoerd en vermoord, tienduizenden joden, Sinti, Roma, homoseksuelen en gehandicapten. In 1961 werd het memorandum van het comité 4 en 5 mei op initiatief van veteranen uitgebreid met de oorlogsslachtoffers die zijn omgekomen in oorlogssituaties na de Tweede Wereldoorlog, zoals militairen in voormalig Nederlands-Indië, Nieuw-Guinea en Korea. Later zijn ook slachtoffers van vredesmissies hier aan toegevoegd.

John Hölsgens

Indonesië
De meest actuele aanpassing van het memorandum vond plaats in 2022, toen het Nationaal Comité de verwijzing naar 'de koloniale oorlog in Indonesië' opnam in het memorandum, als verwijzing naar alle Nederlandse en Indonesische slachtoffers die vielen in de periode 1945-1949, in lijn met de excuses die de minister-president maakte naar aanleiding van het verschijnen van de resultaten van het onderzoek ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950’. 

Vluchtelingen
De laatste wijziging daarvoor was in 2019, toen het Nationaal Comité besloot om terug te gaan naar de memorandumtekst van 2011 en daarmee het woord ‘Nederlandse’ schrapte. De reden daarvoor is dat naar de letter van het memorandum van 2015 ongewild groepen slachtoffers werden uitgesloten, bijvoorbeeld alle stateloos geworden Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland. Denk bijvoorbeeld aan Anne Frank en haar familie. Dat geldt ook voor inwoners van toenmalig Nederlands-Indië, die niet het Nederlanderschap bezaten maar wel inwoners waren van het Koninkrijk der Nederlanden.

Telkens weer
In 2022 waren er ineens mensen bij de herdenking die blauw-gele linten droegen. Rusland was in februari van dat jaar een oorlog tegen Oekraïne begonnen. Een conflict dat nog steeds voortduurt en dagelijks slachtoffers eist. Vluchtelingen uit dat land werden ruimhartig opgevangen, in ieder geval in eerste instantie. Maar over de hele wereld raast momenteel inmiddels het geweld. Autocratie, totale dictatuur en politieke stromingen waarvan we ooit zeiden: 'dat nooit weer' bleken meer en meer om te slaan in een 'telkens weer'. En bijna niemand durft te spreken over Gaza, om dit onderwerp vooral maar niet tegenover de Dodenherdenking te stellen. Dat is ook niet verstandig, maar je kunt slachtoffers van oorlogsgeweld en genocide toch ook niet uitsluiten, zoals in 2015 al was geconcludeerd.

Onverdeeld
'De gedachten zijn vrij'. Nog wel, gelukkig. De herdenking is geankerd in de Tweede Wereldoorlog, die de oorlog van de holocaust is. Maar daaronder ligt een veel bredere zorg voor vrede, vrijheid, democratie en rechtsstaat, konden we vandaag bijvoorbeeld ook terecht in het AD lezen. Een herdenking van alle slachtoffers van gruwelijkheden van oorlog en volkenmoord hoort daar bij. Zij hebben allemaal evenveel recht op onze onverdeelde aandacht. Altijd, maar zeker die enkele twee minuten per jaar.