HEYTHUYSEN – Lancaster ME752 hoorde tot het Nieuw-Zeelandse 75e squadron van de Britse Royal Air Force. Het onderdeel zware bommenwerpers voerde als motto dan ook ‘Ake Ake Kia Kaha’, Maori voor ‘Wees altijd sterk’.
In de nacht van 20 op 21 juli 1944 stijgt het toestel, samen met 146 andere Lancasters, op vanaf hun basis Mepal in Cambridgeshire om de olieraffinaderij bij het Duitse Homberg aan te vallen. Bill McGee, zelf half Maori, is dan 34 jaar oud. Hij is de rugkoepelschutter van de ME752, waarvan de verdere bemanning bestaat uit staartschutter Keith Smith, radiotelegrafist Jack Barson, navigator Horace Callow, boordwerktuigkundige Joseph Armstrong en piloot Brian Roche. En dan is daar nog bomrichter John Burgess, die de ‘vaste man’ Des Dowding vervangt. Dowding was kort daarvoor in het ziekenhuis opgenomen en ontsnapte daardoor aan het lot dat deze mannen boven het hoofd hing…
Crash
Bijna 75 jaar later staat een vrouw met haar kinderen en kleinkind bij een monument, vlakbij de Kreppel in Heythuysen. Dorothy Harris heeft een lange reis achter de rug die haar, voor het eerst in haar leven, vanuit Nieuw-Zeeland via Londen en Parijs naar deze plek heeft gevoerd. De plek waar het toestel neerstortte waarin haar vader Bill McGee zich bevond, nadat het onder vuur was genomen door luchtafweergeschut en Duitse nachtjagers. Slechts twee bemanningsleden overleefden de crash. Invalkracht Burgess kon het vliegtuig tijdig verlaten, maar werd een dag later gevangen genomen door de Duitsers. Na een harde tijd in het Duitse kamp Stalag Luft 7 en een dodenmars van 21 dagen naar het westen, onder druk van de oprukkende Russische troepen, werd hij in april 1945 bevrijd. Na terugkeer naar Nieuw-Zeeland, waar hij trouwde en drie kinderen kreeg, stierf hij in 1987.
Risico
Ook Bill McGee landde veilig aan zijn parachute. Hij verborg zich en wist uit handen van de Duitse bezetters te blijven. Met hulp van het verzet kon hij naar het bevrijde deel van Frankrijk ontsnappen. Hij trouwde een Engels meisje, dat hij na de oorlog meenam naar Nieuw-Zeeland. Daar, in Whangarei leefde Bill nog tot 1986. ‘En al die jaren heeft hij gedacht dat hij de enige overlevende van de crash was’, vertelt zijn dochter. De hele reis vanuit Frankrijk heeft Dorothy moeten denken aan de tocht die haar vader 75 jaar eerder in omgekeerde richting maakte. ‘Wat een eind, dacht ik steeds’, zegt ze ‘En dat terwijl die trein ontzettend hard ging. Hoe zou hij gereisd zijn? Te voet, met de fiets? Misschien soms een stukje met de trein. Maar dat was toch eigenlijk een veel te groot risico, want hij sprak geen woord Frans. Hij had dan wel een vals paspoort met een Franse naam gekregen, maar ik vraag me toch echt af hoe hij overal tussendoor geglipt is.’
Laarzen
Een dag eerder heeft zich al een bijzonder moment voorgedaan als Dorothy, op de bank bij Ria Schmieder thuis, voor het eerst de originele vliegenierslaarzen van vader kan vasthouden. Die bleven in Heythuysen achter omdat Bill natuurlijk in burgerkleding zijn gevaarlijke reis moest ondernemen. Het is een van de vele emotionele momenten die zich voordoen, gedurende de twee dagen dat de familieleden in Leudal zijn.
Ria kan hen nog veel meer vertellen en laten zien. Haar vader woonde vlakbij de plek waar de Lancaster neerkwam. Hij vond bij het wrak een koffertje met kaarten en geheime documenten, dat hij verborg maar jaren later aan Ria zou geven. Dorothy op haar beurt, heeft weer foto’s bij zich die Ria nog nooit gezien heeft. Ze moeten in Heythuysen gemaakt zijn denkt ze, op de plek waar Bill zich schuil hield en voorbereidde op zijn reis. ‘Het wordt nog interessant om uit te zoeken waar dat precies was’, zegt Ria.
Anzac Day
Het is niet zomaar een dag, als de familie het monument bezoekt. Het is 25 april, ‘Anzac Day’, een nationale dag van herdenking in zowel Nieuw-Zeeland als Australië, waarbij alle gevallenen in oorlogen, conflicten en vredeshandhavingsoperaties eer bewezen wordt. Op 4 mei, onze Dodenherdenking, zou een Lancaster een flypast maken boven het monument. Ria had ook daarvoor alles in het werk gesteld, maar helaas moest de vlucht van één van de twee nog actieve toestellen worden afgezegd. Weersomstandigheden en de broze toestand van het oude vliegtuig vroegen om te veel voorwaarden waar die dag niet aan kon worden voldaan.
Haka
Maar het eerbetoon dat de familie van Bill McGee die donderdag bracht was misschien nog wel indrukwekkender. Zijn achterkleinzoon voerde een Haka uit, een ceremoniële dans van de Maori’s. Het was een bijna mystieke ervaring, die degenen die er bij waren kippenvel bezorgde. Hier, op deze plek, waar Bill 75 jaar geleden op voor hem onbekend terrein aan zijn parachute landde, waar kameraden van hem het leven lieten, was dit ritueel meer dan waar dan ook passend. 
Krachtig
Vanaf hier begon een lange, gevaarlijke reis. ‘Met in eerste instantie maar drie sigaretten op zak.’ Dat is het verhaal dat steeds terugkeerde in de korte fragmenten die Bill bij zijn leven wijdde aan de geschiedenis zegt Dorothy, nadat ze samen een sculptuur uit hun geboorteland bij het monument hebben geplaatst. Daar prijken, ondanks al haar begrijpelijke emoties toch weer die krachtige woorden: ‘Ake Ake Kia Kaha…’
